OKUČANI - U nedjelju, 9. listopada u 11 sati, u Benkovcu kod Okučana biti će obilježeno 70 godina od osnivanja Psunjskog partizanskog odreda, prve partizanske postrojbe na području zapadne Slavonije.

Do kraja 1941. godine bio je formiran i Prvi partizanski bataljun Slavonije sa tri čete, dok je 11. listopada 1942. godine formirana 12. proleterska udarna brigada - opjevana kao Majka Slavonije. Nacionalni sastav njenih 958 boraca bio je: 79 Hrvata, 864 Srba, 10 čeha, 2 Židova, 2 "muslimana" i 1 Nijemac. Prvi zapovjednik brigade bio je Bogdan Crnobrnja, a njegov zamjenik Radojica Nenezić. Prvi politički komesar bio je Ranko Zec, a njegov zamjenik Pero Car. Prvi načelnik štaba bio je Milan Stanivuković. Popis svih zapovjednika i članova zapovjedništva brigade i njena četiri bataljuna nalazi se ovdje.

Sedam dana poslije rata - na Blajburgu

Nakon što je utvrđeno da se brojne ustaške snage nalaze n aprostoriji Dravograd - Guštanj - Poljana - Blajburg, Štab 12. udarne divizije izdao je naređenje štabovima brigada da presjeku i blokiraju komunikaciju Dravograd - Blajburg.

 

Dvanaesta proleterska NOU brigada dobila je zadatak da izvrši pokret pravcem: Glajhšteten - Zbilsfild - Marberg, Osječka i 4. brigada kretale su se istim pravcem kao i 12. proleterska brigada. U toku 14. i 15. maja do 12 sati 12. proleterska je izvršila dubok desni bočni obilazak ustaških snaga kroz Lobodsku dolinu u Koruškoj. Taj duboki obilazak izvršen je usiljenim maršem pravcem Lobod - Zberdorf - Blajburg. Nakon što je 51. vojvođanska divizija potpuno zatvorila dravogradski pravac, 8. ustaška divizija, kojom je komandovao ustaški general Zvonko Sudar, vodila je 13. maja 1945. žestoku borbu sa partizanskim snagama u rejonu Dravograda.

Tom prilikom 6. i 12. brigada 51. divizije bile su prisiljene da se povuku na lijevu obalu Drave. Pošto nisu uspjele da se probiju preko dravskog kamenog mosta, ustaške snage su u noći 13/14. maja donijele odluku da se probiju jugozapadno od Drave pravcem: Guštalj - Poljana - Blajburg, i da se predaju Britanskom okupacionom korpusu.^[2] Tomšičeva brigada 14. slovenačke divizije i 2 brigade 51. vojvođanske divizije, nisu bile u stanju da zaustave ogromnu masu od preko 90.000 ustaša. Nakon proboja, ogromna masa ustaša uspjela je da uđe na teritoriju Austrije na dubinu 4-5 km, tj. do samog ulaza u Blajburg. U Blajburgu se nalazila jedna tenkovska četa britanskog 55. okupacionog korpusa, koji je okupirao Korušku. Poslije dolaska u Blajburg, ustaški general Herenčić i Gregorič tražili su pregovore s Englezima.

Engleski major, vjerovatno komandir izviđačke grupe, saopštio je ustaškim generalima da se iza njegove jedinice nalaze partizani i obećao da će 15. maja situacija biti povoljnija, tj. da će moći ići dalje prema Gracu. U toku 14. maja ustaške snage provele su u Poljani stiješnjenoj između Karavanki površine 3-5 km² sa veoma suženim vrhom na samom ulazu u Blajburg. Istovremeno, 12. proleterska brigada, koja se kretala obilaznim pravcem i usiljenim maršem, vodila je odsudnu bitku s vremenom. Njen zadatak je bio da, prije nego što ustaške snage napuste Blajburšku kotlinu, stigne u Blajburg.^[3] Između 12 i 13 sati 15. maja 1945. kada se rezultati pregovora između ustaških generala i engleskog generala s jedne strana i predstavnika Komande 3. jugoslovenske armije, potpukovnika Milana Baste sa druge strane nisu mogli naslutiti, sa sjeverozapadne strane pored zgrade u kojoj su vođeni pregovori, prošla je 12. proleterska NOU brigada sa 1.800 boraca, dobro naoružanih i sa veoma dobrim vojničkim izgledom. Konačno, bitku sa vremenom dobila je 12. proleterska NOU brigada. Time je zapečaćena sudbina ustaškoj grupaciji od oko 92.000 ljudi i oko 15.000 crnogorskih četnika. Od dolaska 12. proleterske u Blajburg, odnos britanskog generala prema zahtjevima potpukovnika Milana Baste bio je korektan i principijelan. On je obećao pomoć u tenkovima i avionima, a ustaškim generalima Herenčiću i Gustoviću rekao da se mogu predati samo savezničkoj Jugoslovenskoj armiji.